İCRA HUKUKUNDA HARÇ HESAPLAMASI – CALCULATION OF FEES IN ENFORCEMENT LAW

İcra Müdürlükleri, alacağın tahsilinin devlet eliyle sağlanması diğer bir deyişle alacağın cebren tahsili için oluşturulmuş kurumlardır. Kesinleşen bir takip alacaklısı, İcra Müdürlüğü nezdinde talepte bulunarak, borçlunun borcu karşılamaya yetecek miktarda haczi kabil menkul ve gayrimenkullerinin, 3. şahıslardaki hak veya alacaklının, maaşının, bankalardaki mevduatlarının, kira gelirlerinin ve sair haczini, şartları oluşması halinde menkul ve gayrimenkullerin satışını isteyebilir.

İcra Müdürlükleri, henüz icra takibi başlatırken, daha sonra borçlu tarafından ödenmek üzere, her yıl değişen miktarlarda olmak üzere alacaklıdan başvuru harcı, peşin harç ve vekalet harcı tahsil eder. Başvuru harcı maktu olup, peşin harç takip tutarı üzerinden hesaplanmaktadır. Nitekim, takibe konu alacak tutarının % 05’i (binde beş), daha sonra tahsilat yapılması durumunda tahsil harcından mahsup edilmek üzere icra müdürlüğünce takip başlatılırken alacaklıdan alınır.

Dosya devamında borçludan kısmen yada tamamen tahsilat yapılması halinde, başlangıçta alınan harçlara ek olarak, tahsilatın haricen tahsilat olup olmaması ya da dosyada haciz bulunup bulunmaması gibi icra dosyasının bulunduğu aşamaya göre %9.10, %4.55 ve diğer oranlarda farklılık gösterecek şekilde tahsil harcı ve cezaevi harcı gibi muhtelif harçlar tahsil edilir.

Yukarıda anlatılanlar doğrultusunda, tahsil harcının yükümlüsü kural olarak borçludur. Tahsil harçları, takip çıkış tutarı üzerinden hesaplanmakta olup bir icra dosyasında icra müdürlüğünce alınabilecek maksimum tahsil harcı miktarı takip başlangıcında bellidir. Takip masrafları ve işleyecek faiz için tahsil harcı tahakkuk ettirilemez. Belirttiğimiz üzere, icra takibi başlatılırken ödenen peşin harç da tahsil harcından olup dosya infaz edilerek kapanırken hesaplanacak tahsil harcından düşürülür.

Yine icra müdürlüklerince, tahsil harcının yanında, cezaevi harcı da alınmakta olup, bu harcın yükümlüsü ise alacaklıdır. Cezaevi harcının oranı takip çıkış tutarının %2’ sidir. Tahsil harcında olduğu gibi cezaevi harcı hesaplanırken takip masrafları ve işleyecek faiz dikkate alınmamaktadır. Borçlunun icra dosyası ödeme tarihindeki tüm borcunu icra dosyasına yatırdığı durumda icra müdürlüğü, bu tutardan tahsil harcı (icra dosyasının bulunduğu aşamaya göre değişen oranlarda tahsil harcından peşin harcın çıkarılmasıyla elde edilen tahsil harcı miktarı) ve cezaevi harcı (takip çıkış tutarının %2’ si) miktarlarını keserek bakiye tutarı alacaklıya ödeyecektir.

Yukarıda yer verdiğimiz üzere önemle bahsetmek gerekir ki, icra dosyasının bulunduğu aşamaya göre doğrudan icra müdürlüğüne yapılan ödemelerde  alınacak harç oranları aşağıdaki gibidir:

Hacizden önce ödenen paralardan % 4,55

Hacizden sonra ve satıştan önce ödenen paralardan % 9,10

Haczedilen veya rehinli malların satılıp paraya çevrilmesi suretiyle tahsil olunan paralardan % 11,38

Ödemenin, icra müdürlüğüne değil de, doğrudan alacaklıya yapıldığı hallerde ise iş bu oranlar değişmektedir.  Nitekim, dosya borcu, borçlu tarafından icra dosyasına değil de alacaklıya ödenirse, alacaklı tarafın yaptığı tahsilatı icra dosyasına bildirmesi sonucu müdürlükçe tahakkuk ettirilecek harç, yine tahsil harcı olmakla birlikte, tarifede gösterilen tutarın yarısı oranında olacaktır. Diğer bir deyişle alacaklı tarafından dosya alacağının tahsil edildiğine ilişkin beyanı üzerine dosyada ödenmesi gereken harç miktarı, örnek olarak %9,10 yerine %4,55 olarak hesaplanacaktır.

Belirtmek gerekir ki, haricen tahsillerde, alacaklı ile borçlu, tahsil harcının kim tarafından ödeneceğini aralarında kararlaştırabilir. Eğer taraflar arasındaki anlaşma ile tahsil harcının alacaklı tarafından ödeneceği kabul edilmişse bu hüküm alacaklı tarafın tahsil harcını icra dosyasına yatırmak üzere borçludan aldığı şeklinde değerlendirilir. Alacaklı taraf, dosyaya haricen tahsilatı bildirdiğinde, tahsil harcını da icra dosyasına öder. Taraflar bunun tam aksini kararlaştırmışsa, böyle bir durumda alacaklı taraf haricen tahsil beyanını icra dosyasına yapmakta ve akabinde borçlu harcı dosyaya ödemektedir.

Görüleceği üzere haricen tahsilde harcın kimin tarafından ödendiği tarafların anlaşmasına bırakılabilmekte ancak kesinlikle harcın ödenmesi gerekmektedir. İcra müdürlüğü harç ödenmeden kural olarak, istisnaları ayrı olmak üzere, dosyada haciz kaldırma işlemini yapmamaktadır.

Yine bir değer durum ise tarafların anlaşması sonucu alacaklının alacaktan feragat ettiğini dosyasına bildirmesidir. Bu durumda dosyaya ödenecek harç tahsil harcı yerine feragat harcı olarak adlandırılmaktadır. Feragat harcı yükümlüsü, feragati yapması nedeniyle alacaklı olup ferafat harcı da haricen tahsilatta olduğu gibi ödenmesi gereken harcın yarısı icra müdürlüğüne ödenmektedir. Bu nedenlerle, feragat harcı ile haricen tahsil beyanı sonrasında alınan tahsil harcı arasında fark bulunmamaktadır.

Önemle belirtmek gerekir ki, icra dosyasına yapılan kısmi ödemelerde takip çıkış tutarı için olan kısma kadar tahsil harcı alınmakta,  masraflar, faizler ve vekalet ücreti gibi nedenlerle oluşan bakiye miktar için tahsil harcı kesilmeyerek tüm miktar alacaklıya ödenmektedir.

Av. Can AYAN