FAZLA ÇALIŞMANIN İSPATI VE AYNI İŞYERİNDE ÇALIŞMAYAN TANIK BEYANININ DEĞERLENDİRİLMESİ – PROOF OF OVER WORK AND EVALUATION OF THE WITNESS STATEMENT NOT WORKING IN THE SAME WORKPLACE
FAZLA ÇALIŞMA VE FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMA
İşçi, haftalık çalışma saatinin 45 saati aştığı durumda fazla çalışma diğer bir deyişle mesai yapmış olmaktadır. Fazla çalışma yapılması durumunda ödenecek ücret, normal ücretin yüzde elli artırılmış haline göre hesaplanır.
Fazla çalışma hususuna dair olarak, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesi “Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63. madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam kırkbeşsaati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.” şeklinde hüküm kurmuştur.
Aynı maddenin devamında, fazla sürelerle çalışma hakkında “Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle kırkbeş saatin altında belirlendiği durumlarda yukarıda belirtilen esaslar dâhilinde uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve kırkbeş saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışmalardır. Fazla sürelerle çalışmalarda, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde yirmibeş yükseltilmesiyle ödenir.” denilmiştir.
Bu doğrultuda fazla mesai haftalık 45 saati aşan çalışma olup fazla sürelerle çalışma ise iş sözleşmesi ile haftalık 45 saatin altında belirlenen çalışma süresinin aşılmasına denilmektedir.
Örnek vermek gerekirse, eğer iş sözleşmesi ile haftalık çalışma saati belirlenmediyse, haftalık çalışma saati 45 saat olarak baz alınır ve 45 saati aşan çalışmalar için yüzde 50 fazla ödemeyle fazla çalışma ücreti ödenir. Ancak haftalık çalışma saati iş sözleşmesi ile 40 saat olarak belirlendiyse, işçinin 40 saati aşan, 45 saate kadar ki 5 saatlik çalışması fazla sürelerle çalışma olarak belirlenerek normal saatlik ücretin yüzde yirmibeş fazlası ödenir. Yine 45 saatten sonraki çalışma fazla çalışma olarak değerlendirilir.
FAZLA ÇALIŞMA VE AYNI İŞYERİNDE ÇALIŞMAYAN TANIK
İşverene karşı iş davası açıldığı durumda işçi, fazla çalışma yaptığını ispatlamak zorunda olup işveren de bu ispat karşısında fazla çalışma ücretinin ödendiğini ispatla yükümlüdür.
İşçi fazla çalışma yaptığını mesai çizelgeleri, giriş çıkış kayıtları vb gibi delillerle ispatlayabilir. Ayrıca işçi, tanıklarıyla da fazla çalışmasını ispatlayabilir. Bu kapsamda tanıkların, işçi ile aynı işyerinde çalışıyor olması ve işçinin çalışma saatlerini ve koşullarını biliyor olması gerekmektedir. Diğer bir deyişle aynı işyerinde çalışıyor olmak, çalışma saatlerini ve koşullarını biliyor olduğuna kesin delil olmayabilecektir. Diğer bir husus da, tanığın, işçi ile aynı veya yakın dönemlerde çalışmış olmasıdır. Yargıtay tarafından verilmiş olan içtihatlar bu doğrultudadır.
Anlatılanlar doğrultusunda, fazla çalışması ve alacağı olduğunu iddia eden işçi, tanık ile ispat yoluna gidebilmektedir. Tanıklar, işçi ile aynı işyerinde çalışan, çalışma koşullarını bilen ve aynı ya da yakın dönemlerde çalışan işçiler olmalıdır. Açılacak davalarda iş bu hususlara dikkat edilerek tanık deliline dayanılması ispat açısından önemli bulunmaktadır.
Av. Can AYAN